" و لله علی الناس حج البیت من استطاع الیه سبیلا و من کفر فان الله غنی عن العالمین"

: و حج این خانه، واجب الهی بر کسانی که توانایی برای رفتن بدان جا را دارند(چه زن و چه مرد) و هرکس کفر ورزد به خود زیان رسانده نه به خدا، چه الله از همه جهانیان بی نیاز است"

[ آل عمران/ ۹۷]

حج در لغت به معنای زیاد قصد کردن کسی که تعظیمش می‌کنی.

در اصطلاح شرع به مجموعه اعمالی مخصوص مانند: طواف، سعی، وقوف در عرفه، و سایر مناسک.

حج؛ یکی از پنج پایه‌ای است که دین اسلام بر آن بنا شده است، و اصل در واجب بودن آن، کتاب، سنت و اجماع است.

حکم حج:

حج بر هر زن و مرد مسلمان توانا فرض است. طبق آیه فوق.

شرط واجب بودن حج:

حج بر هر مسلمان عاقل، بالغ، حر و توانا بر ایاب و ذهاب و هزینه‌های آن، واجب است و در آن خلافی نیست.

ولی کودک و دیوانه مکلف به آن نیستند.

حج بر کسی که برای انجام آن توانایی مالی نداشته باشد واجب نیست.

*علما بر این مسئله اجماع دارند که حج واجب تکرار نمی‌شود و یک مرتبه در طول عمر است. مگر اینکه بر خود نذر کند که در این صورت وفای به نذر واجب است و افزون بر آن تطوع است.

حج زن:

برای زنی که به سن یائسگی رسیده جایز است بدون محرم به سفر حج برود و بنابر یکی از دو قول احمد جایز است با کسی همسفر شود که او را امین می‌داند.

اگر زنی بخواهد به حج و عمره برود مانند گرفتن روزه‌های سنت، باید از شوهرش اجازه بگیرد.

ولی شوهر نباید زنش را از انجام حج واجب منع کند اگر شرایط آن فراهم شده باشد و همراه محرم باشد چنان که نمی‌توان او را از نماز و روزه واجب منع نماید.

*اگر زن احرام به حج واجب یا عمره واجب گرفت و لو اینکه منذور باشد، برای شوهرش جایز نیست او را از رفتن به حج باز داشته و یا وادار به شکستن احرام کند و این نظر اکثر اهل علم است.

حج واجب با شروع به آن معین می‌گردد و مانند نماز واجب است که با تکبیر تحرم در اول وقت آن، واجب می‌گردد.

همسفر بودن محرم برای زن در حج

محرم یا شوهر است یا پدر و پسر و برادر.

 محرم نسبی یا رضاعی.

نکته *

اگر در راه محرم او فوت کرد باید برگردد زیرا سفر بدون محرم برای وی جایز نیست.

*ولی سفر او با جماعتی از زنان یا همراه یک زن حرّ مورد اعتماد، جایز است. به قول از امام شافعی.

لباس زن در حج:

برای زن جایز است که باهر رنگ از لباس و نیز لباس محلی خود مادام که شرعی باشد احرام ببندد.

زن در حالت احرام می‌تواند پیراهن، روپوش، زیر شلوار، مقنعه و کفش بپوشد. هر کاری که رسول خدا( صل الله علیه و سلم) درباره شخص محرم دستور داده شامل مردان و زنان می‌شود. ولی استثناء لباس برای زنان به خاطر ستر عورت آنان بوده زیرا تمام وجود زن به جز صورت و کف دست‌ها حکم عورت را دارد و تجرد زنان و اکتفا به احرام منجر به کشف عورت ایشان می‌شود لذا لباس برای آنان مباح گردیده است.

پس زن هر لباسی که میل دارد از قبیل انواع لباس‌های رنگارنگ یا ابریشم یا زیورالات یا زیر شلوارها یا پیراهن‌ها یا کفش‌ها یا انواع مقنعه‌ها را می‌تواند بپوشد.

حکم جماع شوهر با همسر خود در حج:

در صورت اکراه هیچ حکمی بر زن لازم نیست. چون شوهر حج او را فاسد کرده است، دم بر او واجب است که عبارتند از، ذبح یک شتر، زیرا از شوهر اطاعت کرده است.

دم: کفاره‌ای است که به واسطه جماع واجب می‌شود و در صورت اکراه زن چیزی بر او واجب نیست. چنانچه در ابطال روزه با جماع چیزی بر او واجب نیست.

حکم قاعدگی زنان در حج:

زنی که احرام به عمره بسته اگر قبل از طواف عمره دچار قاعدگی گردد نمی‌تواند طواف کند، چون طواف بیت مانند نماز است در حالی که زن از داخل شدن به مسجدالحرام ممنوع بوده و مادام طواف نکرده برایش ممکن نیست احرام خود را بشکند بنابراین اگر ترس از دست دادن حج را داشت از همان لحظه نیت احرام به حج را می‌آورد.( امام مالک و امام شافعی و اوزاعی و بسیاری از اهل علم بر این قولند).

·    زن مستحاضه‌ای که خون وی قطع نمی‌شود طواف انجام می‌دهد و به اتفاق علما فدیه‌ای بر او نیست.

حضرت عایشه( رضی الله عنها )گوید: رسول خدا( صل الله علیه و اله و سلم) به نزد من آمد در حالی که من گریه می‌کردم، فرمود قاعده شده‌ای؟ گفتم: بله فرمود: این امری است که خداوند بر دختران آدم فرض کرده است پس هر آنچه حجاج انجام می‌دهند تو نیز آن را انجام بده جز این که تا غسل نکرده‌ای نباید طواف کنی. روایت از مسلم

حج زن به نیابت از والدین یا دیگری

جایز است انسان به نیابت از مادر یا پدرش که از برپایی فرایض حج به خاطر مریضی، یا پیری ناتوان مانده‌اند یا تاب تحمل مشقات سفر را ندارند حج کند.

پس زن مسلمان مادامی که قدرت انجام اعمال حج را داشته باشد جایز نیست کسی به نیابت از وی حج کند. ولی جایز است مرد به نیابت از مرد و زن، و زن به نیابت از زن و مرد مناسک و اعمال حج را انجام دهند. زن مسلمان مستحب است هر گاه استطاعت داشته باشد به جای والدینی که فوت کرده اند حج را انجام دهد ولی مادام که زن خودش حج نکرده باشد جایز نیست برای غیر خودش حج انجام دهد پس خودش بایستی حج را به جا آورده باشد بعد به نیابت از دیگری جح انجام دهد.

دلیل اینکه از عبدالله بن عباس روایت شده که: رسول خدا صل الله علیه و اله و سلم شنید مردی می‌گفت: لبیک عن شبرمه. یعنی به جای شبرمه احرام می‌بندم. فرمودند: شبرمه کیست؟ عرض کرد یکی از خویشاوندان من است. فرمودند: تاکنون خودت حج کردی؟ عرض کرد نه، فرمودند: این بار برای خودت حج کن سپس برای شبرمه حج انجام بده. "ابوداود و ابن ماجه"

حکم استفاده از مواد خوشبو در حج

استفاده از مواد خوشبو قبل از احرام جایز است. به دلیل حدیث عایشه( رضی الله عنها) که گوید: "ما با رسول خدا( صل الله علیه و اله و سلم) به طرف مکه خارج می‌شدیم و پیشانی‌های خود را هنگام احرام با مشک معطر می‌کردیم و هنگام عرق کردن مشک بر صورت هایمان سرازیر می‌شد پیامبر آن را مشاهده می‌کرد و ما را از آن نهی نمی‌کرد. " روایت از احمد و ابو داود"